วิเคราะห์ข่าวแมงมุมกัดหนุ่มใหญ่ภูเก็ตเสียชีวิตจริงหรือ ?

# ข่าวหนุ่มภูเก็ตซวย!! ถูกสัตว์มีพิษกัดเสียชีวิต คาดแมงมุมสีดำกัด #

เก็บตกจากช่วง X-Ray ข่าว รายการพบหมอรามา 25 มกราคม 2555 ทาง TrueVision 80




เมื่อช่วงบ่ายที่ผ่านมา น.ส.ปิยะนันท์ บุญศรี อายุ 30 ปี ภรรยาของนายวันชัย วงศ์ละคร อายุ 30 ปี ได้ติดต่อขอรับศพสามีออกจากที่โรงพยาบาลถลาง อ.ถลาง จ.ภูเก็ต เพื่อนำศพไปบำเพ็ญกุศลที่จังหวัด สกลนคร หลังเข้ารับการรักษาอาการบาดเจ็บเนื่องจากถูกสัตว์ไม่ทราบชนิดกัด

น.ส.ปิยะนันท์ซึ่งตั้งท้อง 8 เดือน ภรรยาของนายวันชัย เล่าว่า เมื่อเวลาประมาณ 18.00 น. ของวันที่ 22 ม.ค.สามีซึ่งมี อาชีพขายผลไม้บ้านเดิมอยู่จังหวัดสกลนคร กลับเข้าบ้านพักเลขที่ 190/14 ม.4 ต.ไม้ขาว อ.ถลาง ต่อมาเมื่อเวลา 20.00 น.พบว่านายวันชัยมีอาการปวดที่บริเวณแขนขวามากจนไม่สามารถยกแขนได้ ที่ใต้รักแร้พบว่ามีรอยเป็นจ้ำสีแดงคล้าย ถูกสัตว์กัด จึงนำตัวส่งโรงพยาบาลถลาง

แพทย์ได้สอบถามอาการและให้ยาแก้ปวดมารับประทาน แล้วให้กลับไปพักผ่อนที่บ้าน พร้อมนัดให้ไปตรวจอีกครั้ง ในเวลา 08.00 น.วันที่ 23 ม.ค.55 แต่อาการเจ็บปวดไม่ดีขึ้น จนกระทั่งเวลาประมาณ 06.00 น.ยิ่งเจ็บปวดมากขึ้น จึงรีบพาเข้าพบแพทย์อีกครั้งที่โรงพยาบาล โดยครั้งนี้แพทย์ได้เจาะเลือดแล้วนำเลือดไปเอกซเรย์เพื่อวินิจฉัยโรค แต่ในระหว่างรอผลตรวจนายวันชัยเกิดอาการหายใจไม่ออก แน่นหน้าอก แพทย์พยายามปั๊มหัวใจ แต่อาการก็ไม่ดีขึ้น จนนายวันชัยเสียชีวิตในเวลาต่อมา โดยแพทย์ระบุสาเหตุการเสียชีวิตว่า แพ้พิษเฉียบพลันจากสัตว์ร้ายไม่ทราบชนิด

ทั้งนี้ น.ส.ปิยะนันท์ คาดว่า สามีน่าจะถูกแมงมุมสีดำกัด เพราะที่บ้านจะพบแมงมุมขนาดใหญ่สีดำเป็นประจำ ตนเคยตีตายไปแล้ว 2 ตัว ซึ่งไม่คิดว่าจะเป็นแมงมุมมีพิษอย่างไรก็ตาม ช่วงบ่ายวันนี้ (24 ม.ค.) นายแพทย์ศักดิ์ แท่นชัยกุล นายแพทย์สาธารณสุขจังหวัดภูเก็ตได้นัดแถลงข่าวถึงข้อเท็จจริงเกี่ยวกับสาเหตุการเสียชีวิตของนาย วันชัยด้วย

จากประเด็นข่าว

1.แมงมุมกัดถึงกับเสียชีวิตเลยทีเดียวหรือ?

ถ้าตอบกันตามเนื้อผ้าว่ากันตรงตามข้อมูลที่ได้จากข่าว และรูปรอยกัดที่สื่อนำรูปมาเสนอ คิดว่าโอกาสเป็นไปได้น้อยมากว่าถูกพิษแมงมุมถึงตายแต่ถ้าเกิดอาการแพ้จากการกัดไม่ว่าสัตว์ตัวนั้นจะเป็นอะไรก็ตามที่กระตุ้นทำให้เกิดอาการแพ้อย่างรุนแรงที่เรียกว่าอาการแพ้แบบอนาไฟแลคซีส(anaphylaxis)แล้วนั้นมีโอกาสเป็นไปได้ แต่คงไม่ได้เสียชีวิตจากพิษของแมงมุมโดยตรง เพราะจากประสบการณ์ของผู้วิเคราะห์ข่าวเท่าที่เึยไปฝึกงานต่างประเทศมาพบว่าแมงมุมที่มีพิษร้ายแรงในไทยเรียกว่าแทบไม่มีเลยหรือจะหาทำยายังยาก ถ้ามีอาจเป็นที่หลุดรอดจากการลักลอบนำเข้ามาเลี้ยงคล้ายๆกับงูเขียวแมมบ้าในช่วงน้ำท่วมนั่นไงครับ ในออสเตรเลียหรือในหลายประเทศมีแมงมุมที่มีพิษร้ายแรงและกัดตายได้ชื่อแมงมุมแม่หม้ายดำหรืออีกชื่อหนึ่งคือ black widow จำได้ว่าเคยเห็นในขวดโหลเมื่อครั้งไปดูงานศูนย์พิษที่ออสเตรเลียครั้งเดียวเอง เมืองไทยไม่มีครับ สองถ้าวิเคราะห์ตามบาดแผลที่พบตามรูปที่นำมากับสื่อพบว่ารอยกัดเป็นจุดเดียวเล็กๆและมีร่องรอยการบวมแดงขิงอวัยวะด้านล่างที่ถูกกัด ถ้าวิเคราะจากรอยกัดต้องเป็นอะไรที่ต่อยตำเป็นรูเดียว เช่นต่อ แตน ผึ้ง แมลงป่องเป็นต้นจากที่ดูไม่พบเหล็กในซึ่งน่าจะเป็นต่อหรือแตนก็ได้ เพราะผึ้งต่อยได้ครั้งเดียวโดยจะทิ้งเหล็กในและต่อมพิษติดไว้ส่วนตัวผึ้งที่ต่อยจะตายหลังจากต่อยครั้งเดียวซึ่งไม่เห็นร่องรอยเหล็กในค้างในรายนี้ยกเว้นผู้ป่ายเอาออกได้ด้วยตนเอง แมงป่องก็อาจเป็นได้ ส่วนแมลงหรือแมงที่กัดได้ส่วนใหญ่จะทิ้งรอยเขี้ยวไว้สองรอยให้เห็นเช่นตะขาบ แมงมุม รวมไปกระทั่งถึงงูเช่นกันต้อวเห็นรอยเขี้ยวสองรอยเช่นกัน. ถ้าดูปัจจัยด้านพิษที่มีผลพบว่าโดยส่วนมากพิษแมงมุมมักมีผลต่อระบบประสาทและผิวหนังหรือบาดแผลที่กัด น้อยรายมีผลต่อระบบเลือด ผลต่อหัวใจเองก็น้อยลงไปอีกจากแผลที่พบพบแค่รอยจุดเหมือนไฝหรือขี้แมงวันมากกว่า อันนี้ต้องตรวจสอบให้แน่ใจว่าเป็นแบบไหนไม่งั้นจะนำม่ซึ่งการวิเคราะห์สาเหตุการตายที่ผิดไป ถ้าขายผลไม้ก็มีแนวโน้มที่จะโดนต่อแตนหรือผึ้งก็เป็นไปได้สูงแต่ก็ยังสรุปไม่ได้ชัดเจน

2.สาเหตุการตายน่าจะเป็นจากอะไร ?

จากข้อมูลจากข่าวและข้อหนึ่งที่กล่าวไป ตามวิจารณญาณของผู้วิเคราะห์การตายไม่น่าจะเกิดจากพิษจากสัตว์ที่กัดนั้นโดยตรง และไม่น่าจะใช่แมงมุมแต่อาจเป็นสัตว์อื่นๆตามที่กล่าวไปเพราะภรรยาได้ยืนยันว่ามีอาการบวมแดงเฉพาะที่แขนก่อนและมีอาการปวดมากขึ้นเรื่อยๆ อีกประเด็นที่ต้องคำนึงไว้คือผู้เสียชีวิตมีโรคประจำตัวอะไรที่ส่งเสริมให้อาการรุนแรงหรือเป็นเร็วร้ายแรงมากขึ้นหรือไม่ เช่นโรคตับ ติดสุราเรื้อรังโรคหัวใจโรคปอดเป็นต้น จากอาการอาจเป็นไปได้ว่าน่าจะนึกถึงสาเหตุประการหนึ่งที่ถูกมองข้ามไปคืออาการแพ้แบบรุนแรงที่ทำให้เสียชีวิตที่เรียกว่า อนาไฟแลคซีส โดยอาการเริ่มต้นอาจจะเกิดอาการแพ้คันเล็กน้อยบริเวณที่สัมผัส ถูกกัด เป็นมากขึ้นก็อาจเป็นลมพิษ หน้าตาหูบวมตึง บริเวณอวัยวะที่ถูกกัดบวมแดงร้อน คันหรือปวด ซึ่งถ้าเป็นรุนแรงมากๆจะไปรบกวนหรือหยุดการทำงานของอวัยวะหลักของร่างกายคือระบบไหลเวียนโลหิตและระบบหายใจทำให้หลอดลมหดเกร็งตัว แพ้แน่นหน้าอกหายใจไม่สะดวก เจ็บหน้าอกจนความดันโลหิตตกและเกิดภาวะช็อกขึ้นได้จนเป็นสาเหตุให้เสียชีวิตได้ในที่สุดถ้ารักษาไม่ทันการหรือแม้กระทั่งให้การรักษาเต็มที่แล้วก็ตาม ในรายนี้ถ้าเกิดจากสาเหตุนี้อาจจะเป็นอาการแสดงที่ค่อนข้างช้าหน่อยหรือเรียกว่า late phase อาจเป็นเพราะได้รับการรักษามาบ้างบางส่วนจากแพทย์ที่ไปหารอบแรง หรือผลจากการดื่มสุราก็อาจเป็นได้ทำให้การสังเกตุอาการยากขึ้น

3.การรักษาถ้าเกิดอาการแบบนี้ควรทำอย่างไร?

ต้องอธิบายให้ทราบว่าการตอบสนองต่อพิษหรืออาการแพ้แต่ละคนไม่เท่ากันบางคนโดนตะขาบต่อยกลับปวดนิดหน่อยบางคนกลับปวดมากและแพ้รุนแรงต้องฉีดยาแก้ปวด บางคนแพ้แค่คันๆ บางคนแพ้แบบช็อกหลอดลมตีบหายใจไม่ได้ ซึ่งหากถูกสัตว์พิษกัดแนะนำว่าอย่างน้อยควรมาให้แพทย์ตรวจประเมินอาการเบื้องต้นและให้การรักษาที่เหมาะสมดีกว่าโดย

3.1ถ้าเป็นสัตว์พิษและมียาแก้พิษ เช่นงู และมีเซรุ่มแก้พิษควรให้ถ้าผู้ป่วยมีข้อบ่งชี้

3.2 ตระหนักถึงอาการ ตระหนักถึงความเสี่ยงเช่น ถ้าเป็นผื่นคันเล็กน้อยอาจไม่มีอาการรุนแรงแต่ต้องหมั่นติดตามดูการเปลี่ยนแปลงหากอาการมากหรือมีโรคประจำตัวควรรับไว้รักษาตัวในรพ.หรือสังเกตุอาการใกล้ชิดอย่างน้อย 6-8ชม.จนมั่นใจว่าปลอดภัย หากเป็นงูกัดไม่แน่ใจควรรับไว้รักษาในรพ. สัตว์พิษเช่นต่อแตนผึ้ง หากถูกรุมต่อยมากกว่า10จุดในคราวเดียวมีโอกาสเสียชีวิตแบบฉับพลันทันทีได้จาก อาการแพ้รุนแรง ไตวาย ทางเดินหายใจบวม หลอดลมตีบ เม็ดเลือดแดงแตก ต้องรีบให้การรักษาเป็นการด่วนตะขาบกัดมักปวดรุนแรงแต่ไม่ถึงตายนอกจากแพ้ แมงป่องต่อยมีพิษรุนแรงสามารถทำให้เสียชีวิตได้เช่นแมงป่องช้างเป็นต้น

3.3 การรักษาอาการแพ้ที่เกิดร่วมหากรุนแรง มีอาการอนาไฟแลคซีสต้องรีบให้ยา adrenaline 1:1000 ฉีดเข้ากล้ามทันที เด็กเล็ก 0.3mL เด็กโตหรือผู้ใหญ่ 0.5 mL ร่วมกับการรักษาอื่นๆที่ช่วยประคองอาการให้รอดชีวิต เช่นการให้ยาแก้แพ้ประเภทที่ต้านฮีสตามีน ยาสเตียรอยด์เพื่อลด late phase reaction การพ่นยาขยายหลอดลม ตลอดจนเปิดเส้นให้สารนำ้เข้าหลอดเลือดเพื่อรักษาอาการความดันโลหิตต่ำหรือภาวะช็อค เป็นต้น

ยังไงในรายนี้คงต้องรอพิสูจน์จากอาการทางคลินิก การชันสูตรเพราะก่รเสียชีวิตที่ผิดธรรมชาติอย่าไปแตกตื่นกับข่าวเรื่องแมงมุมกัดตายมากเพราะโอกาสเป็นไปได้น้อย ตัวอะไรกัดหากเกิดอาการแพ้รุนแรงก็สามารถทำให้เสียชีวิตได้ครับ ซึ่งหลายคนอาจมองข้ามปรัเด็นนี้ไปครับ

อาจารย์นายแพทย์ ศักดา อาจองค์, MD,BBA, MS.ICT,MA(Information Science)

กุมารเวชศาสตร์ฉุกเฉิน ภาควิชาเวชศาสตร์ฉุกเฉิน

คณะแพทยศาสตร์ รพ.รามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล

dr.sakda@gmail.com